برخی مواقع به یکباره سیستم رایانه ای به شدت کند می شود و نمی توانید به کار های خود برسید. حتی در برخی مواقع صفحه فریز شده و هیچ تغییری در آن ایجاد نمی شود و به اصطلاح کامپیوتر هنگ کرده است. مثل همه مشکلات مربوط به رایانه، اولین و راحت ترین راه حلی که به ذهن می رسید یکبار ریستارت کردن یا روشن و خاموش کردن سیستم است و نیاز به زمان زیادی هم ندارد. اما اگر با اینکار هم مشکل سیستم شما حل نشد، می توانید به گزینه های دیگری که در ذیل مطلب به آنها خواهیم پرداخت بپردازید.
سیستم شما کند شده است چون توسط نرم افزار دیگری منابع آن در حال خورده شدن هستند. وقتی سیستم شما کند می شود ممکن است تا 99 درصد منابع CPU در حال کار باشند و طبیعتا چنین موردی سبب کندی سیستم می شود، یا ممکن است نرم افزاری دچار مشکل شده باشد و در حال خوردن منابع سیستم شماست. و در نهایت ممکن است یک نرم افزار بیش از حد منابع شما را مصرف می کند و این باعث می شود تا دیگر نرم افزارها نتوانند به خوبی اجرا شوند. برای فهمیدن این موارد ابتدا باید Task Manager را باز کنیم. یا می توانید برروی نوار تسک بار راست کلیک کرده و از آنجا نرم افزار را اجرا کنید، یا با استفاده از میانبر Ctrl+Shift+Escape آن را اجرا کنید. در ویندوز 8 به بعد، قابلیتی به این نرم افزار اضافه شده است که نرم افزارهایی که منابع زیادی استفاده می کنند پررنگ تر هستند. بر تیترهای CPU، Memory و Disk کلیک کنید تا از بیشترین استفاده به کمترین مرتب شوند. اگر نرم افزاری بیش از حد از منابع استفاده می کند، آن را ببندید یا اگر بسته نمی شود End Task را بزنید تا به اجبار بسته شود.
ابتدا لازم است گفته شود System Tray یا Notification Area به بخش سمت راستی تسک بار شما، جایی که ساعت در آن قرار گرفته است گفته می شود. بسیاری نرم افزارها به صورت اتوماتیک به هنگام روشن کردن سیستم فعال می شوند و در پیش زمینه به فعالیت خود ادامه می دهند، اما در زیر فلش سمت راست تسک بار پنهان باقی می مانند. با کلیک به این فلش، نرم افزارهایی که مورد نیاز شما نیست را ببندید تا سیستم سریع تر شود.
گفته شد برخی نرم افزارها با روشن شدن سیستم به صورت خودکار شروع به کار می کنند که به آنها Startup گفته می شود. در ویندوز 8 به بعد در تسک منیجر بخشی با نام Startup وجود دارد که می توانید این نرم افزارها را در آنجا مدیریت کنید. با انتخاب نرم افزار مورد نظر و انتخاب گزینه Disable می توانید مانع فعال شدن خودکار آنها شوید. همچنین خود تسک منیجر به شما می گوید کدام نرم افزارها منابع زیادی را مصرف می کنند تا کار شما راحت تر شود.
ویندوز از چند انیمیشن در رابط کاربری خود استفاده می کند و آنها هم ممکن است باعث کند شدن سیستم شما شوند. مثلا اگر انیمیشن های مربوطه را غیر فعال کنید، ویندوز به سرعت یک پنجره را کوچک و بزرگ ( Minimize and Maximize ) می کند. برای غیر فعال کردن انیمیشن، از میانبر Windows Key + X یا راست کلیک برروی گزینه استارت و انتخاب System شروع کنید. سپس پنجره Advanced System Settings را انتخاب کنید و دکمه زیر بخش Performance با نام Settings را بزنید. از بخش Visual Effects گزینه Adjust for best performance را برگزینید تا همه انیمیشن ها غیرفعال شوند، یا گزینه Custom را انتخاب کنید و برخی انیمیشن ها را غیرفعال کنید.
احتمال زیاد بخش زیادی از زمان خود را در مرورگر صرف می کنید و از افزودنی های ( Extensions ) مختلف هم استفاده می کنید. درست است که این افزونه ها کاربردی هستند، اما سیستم شما را کند می کنند و بهتر است آنهایی که نیاز ندارید را غیر فعال کنید. برای اینکار به بخش Extensions یا Add-ons در مرورگر خود رفته و موارد غیر ضروری را خاموش یا حذف کنید.
یک دلیل دیگر کند شدن سیستم هم می تواند بدافزار ها ( Malware ) یا آگهی افزار ( Adware ) باشد. لزوما قرار نیست شاهد آگهی افزار مستقیمی باشیم، بلکه ممکن است نرم افزاری کارهای شما در مرورگرتان را دنبال کند و باعث کند شدن سیستم شود. برای اطمینان می توانید از ویروس کش خود استفاده کنید یا با استفاده از Malwarebytes "برنامه های احتمالا ناخواسته" که آنتی ویروس ها آنها را شناسایی نمی کنند را پیدا و حذف کنید. این برنامه ها وقتی دیگر نرم افزارها را نصب می کنید به سیستم شما اضافه می شوند و احتمال زیاد اثری منفی دارند.
اگر حافظه شما تقریبا پر شده است، احتمال خیلی زیاد سیستم شما کند می شود و بهتر است فضایی خالی برای هارد دیسک خود باقی بگذارید تا به راحتی کارها را انجام دهد. لزوما نیاز به نرم افزار شخص ثالثی برای خالی کردن فضا نیست و می توانید با استفاده از Disk Cleanup که در ویندوز قرار دارد هم فضا را خالی کنید.
در ویندوزهای جدید نیازی به دیفراگ ( Defragment ) دستی نیست و معمولا به صورت خودکار این فرآیند صورت می پذیرد. در بیشتر موارد نیاز به دیفراگ نیست اما اگر فایل های زیادی برروی هارد دیسک مکانیکی خود منتقل کرده اید، نیاز است دیفراگ کنید تا آنها منظم شوند. برای اینکار ابزار Disk Defragmenter را اجرا کنید و یک اسکن را صورت دهید تا دیفراگ صورت پذیرد.
به Control Panel رفته، لیست نرم افزارهای نصب شده را بیابید و آنهایی که استفاده نمی کنید را حذف کنید. چون ممکن است این نرم افزارها در پیش زمینه اجرا شوند، نرم افزار استارت آپ باشند یا از سرویس های سیستمی بهره ببرند می توانند سیستم شما را کند کنند. بدین گونه علاوه بر سریع تر شدن سیستم، حافظه شما هم خالی می شود و ریسک های امنیتی کمتر می شوند.
اگر راه های بالا اثربخش نبود، یک راه حل همیشگی، بجز ریستارت کردن سیستم، دوباره نصب کردن ویندوز است. در نسخه های مدرن ویندوز، یعنی از ویندوز 8 به بعد، نیازی نیست فایل نصبی ویندوز را دوباره اجرا کنید و با ویژگی Reset Your PC یک ویندوز جدید داشته باشید. در واقع این راه شبیه به دوباره نصب کردن ویندوز است و نرم افزارهای نصب شده و تنظیمات سیستمی را پاک می کند ولی فایل های شما را باقی نگه می دارد.
برای سریع تر شدن سیستم می توانید هارد دیسک های قدیمی خود ( HDD ) را به دیسک های سریع جدید تر ( SSD ) تبدیل کنید تا سیستم سریع تری داشته باشد. همچنین شاید هارد شما دچار مشکل شده باشد و این هم در کند شدن سیستم تاثیر گذار است پس سلامت آن را هم چک کنید.